เตนาห ‘‘รูปกลาปชาติอาทีนิ วิยา’’ติอาทิฯ อนุภวนสญฺชานนวิชานนกิจฺจานํ เวทนาทีนํ นิพฺพตฺติอาทิภูตานิปิ ชาติอาทีนิ ตถา น คยฺหนฺตีติ อาห ‘‘เวทิยน…เป.… อคยฺหมานานี’’ติฯ เตน เวทนากฺขนฺธาทีหิ ชาติอาทีนํ สงฺคหาภาวมาหฯ ‘‘ชาติ, ภิกฺขเว, อนิจฺจา สงฺขตา’’ติอาทิวจนโต ชาติอาทีนมฺปิ สงฺขตปริยาโย อตฺถีติ สงฺขตาภิสงฺขรณกิจฺเจน สงฺขารกฺขนฺเธน เตสํ สงฺคโหติ วุตฺตํ ‘‘สงฺขตา…เป.… สภาคานี’’ติฯ เตเนว จ สงฺขารกฺขนฺธสฺส อเนกนฺตปรมตฺถกิจฺจตา เวทิตพฺพาฯ ตถา ทุวิธานีติ วุตฺตปฺปกาเรน รูปารูปธมฺมานํ นิพฺพตฺติอาทิภาเวน ทฺวิปฺปการานิฯ เตนาติ ยถาวุตฺตสภาคตฺเถนฯ เตหิ ขนฺธาทีหีติ รูปกฺขนฺธสงฺขารกฺขนฺธธมฺมายตนธมฺมธาตูหิฯ

ปฐมนยสงฺคหาสงฺคหปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุติยนโย สงฺคหิเตนอสงฺคหิตปทวณฺณนา

[171] ‘‘สงฺคหิเตน อสงฺคหิต’’นฺติ เอตฺถ สงฺคหิตาสงฺคหิตสทฺทา ภินฺนาธิกรณา น คเหตพฺพา วิเสสนวิเสสิตพฺพตาย อิจฺฉิตตฺตาฯ โย หิ ธมฺโม สงฺคหิตตาวิเสสวิสิฏฺโฐ อสงฺคหิโต เหฏฺฐา อุทฺทิฏฺโฐ, สฺเวว อิธ อสงฺคหิตภาเวน ปุจฺฉิตฺวา วิสฺสชฺชียตีติ ทสฺเสนฺโต ‘‘ยํ ตํ…เป.… ตเทว ทสฺเสนฺโต’’ติ อาหฯ เย หิ ธมฺมา จกฺขายตเนน ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา, อายตนธาตุสงฺคเหน จ อสงฺคหิตา, เตสํเยว ปุน ขนฺธาทีหิ อสงฺคโห ปุจฺฉิตฺวา วิสฺสชฺชิโตฯ เตน วุตฺตํ ‘‘จกฺขายตเนน…เป.… อาหา’’ติฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ นเยสุ วาเรสุ จฯ ขนฺธาทิสงฺคหสามญฺญานนฺติ ‘‘ขนฺธสงฺคเหนา’’ติอาทินา อวิเสเสน วุตฺตานํ ขนฺธาทิสงฺคหานํฯ ‘‘สามญฺญโชตนา วิเสเส อวติฏฺฐตี’’ติ อาห ‘‘นิจฺจํ วิเสสาเปกฺขตฺตา’’ติฯ วิเสสาวโพธนตฺถานิ ปญฺหพฺยากรณานีติ วุตฺตํ ‘‘เภทนิสฺสิตตฺตา จ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาน’’นฺติฯ สวิเสสาว ขนฺธาทิคณนาติ ‘‘ขนฺธสงฺคเหนา’’ติอาทินา อวิเสเสน วุตฺตาปิ รูปกฺขนฺธาทินา สวิเสสาว ขนฺธาทิคณนา, ขนฺธาทินา สงฺคโหติ อตฺโถฯ สุทฺธาติ เกวลา อนวเสสา, สามญฺญภูตาติ วุตฺตํ โหติฯ

ตตฺถาติ ยถาธิกเต ทุติยนเยฯ สามญฺญโชตนาย วิเสสนิทฺทิฏฺฐตฺตา อาห ‘‘สงฺคหิ…เป.… นิทฺธาริตตฺตา’’ติฯ